Sự Phân Bố Của Các Nhà Máy Dăm Tại Việt Nam

Phân bố nhà máy dăm và tương quan với diện tích rừng trồng

Việt Nam hiện có tổng cộng 231 nhà máy sản xuất dăm gỗ, với công suất chế biến đạt khoảng 15,3 triệu tấn dăm khô mỗi năm. Các nhà máy dăm này chủ yếu tập trung ở ba vùng: Đông Bắc, Bắc Trung Bộ và Duyên Hải Miền Trung, chiếm gần 90% số lượng và tổng công suất của các nhà máy dăm trên toàn quốc. Ba vùng này nằm trong Nhóm 1 – Những vùng có nhiều diện tích rừng trồng nhưng lại ít cơ sở chế biến sâu. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp sản xuất dăm gỗ thường tập trung ở những vùng có diện tích rừng trồng lớn nhất nhưng thiếu các cơ sở chế biến sâu.

Nói cách khác, các doanh nghiệp sản xuất dăm gỗ tập trung tại các vùng này nhằm khai thác nguồn gỗ từ các khu rừng trồng, đặc biệt là từ các hộ gia đình, trong bối cảnh năng lực chế biến sâu tại đây còn rất hạn chế. Dưới đây là một số đặc điểm của các vùng rừng trồng và mối tương quan giữa các cơ sở chế biến sâu và cơ sở chế biến dăm.

Đặc điểm của rừng trồng và các cơ sở chế biến Miền Trung

Miền Trung, bao gồm vùng Bắc Trung Bộ và Duyên Hải, là những vùng có diện tích rừng trồng rất lớn, chủ yếu là cây keo lai. Số lượng cơ sở chế biến ngoài dăm gỗ tại các vùng này rất ít, ví dụ như các nhà máy sản xuất ván bóc. Các doanh nghiệp hiện diện ở đây chủ yếu là các doanh nghiệp chế biến gỗ xẻ và sấy.

Do có nguồn cung gỗ từ rừng trồng rất lớn nhưng năng lực chế biến sâu hạn chế, gỗ từ rừng trồng được sử dụng để xẻ thường có đường kính từ 12-15 cm trở lên. Loại gỗ này thường lớn hơn so với gỗ từ các vùng khác như Phú Thọ, Tuyên Quang, nơi có nhiều cơ sở chế biến đa dạng hơn với đường kính gỗ chỉ từ 8-10 cm. Tại Miền Trung, gỗ có đường kính nhỏ hơn 12 cm thường được dùng làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất dăm gỗ vì không có lựa chọn nào khác.

Để có được gỗ có đường kính lớn phục vụ cho chế biến gỗ xẻ và sấy, cần phải chọn lọc từ lô gỗ được khai thác, đòi hỏi hộ gia đình phải đầu tư nhiều công sức và thời gian. Trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, giá gỗ tròn dùng làm nguyên liệu cho dăm gỗ ở khu vực Miền Trung khoảng 1,25 triệu đồng/tấn, trong khi giá gỗ tròn dùng làm nguyên liệu cho gỗ xẻ cũng ở mức tương đương. Sự chênh lệch giá giữa nguyên liệu dăm gỗ và nguyên liệu gỗ xẻ không nhiều, không bù đắp được chi phí đầu tư của hộ gia đình để chọn lọc gỗ, dẫn đến hầu hết gỗ từ rừng trồng, kể cả gỗ có đường kính lớn, đều được đưa vào làm nguyên liệu sản xuất dăm gỗ. Tình trạng này phổ biến ở các tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Nam, Quảng Ngãi.

Một số doanh nghiệp như Công Ty Hào Hưng đã tiên phong đầu tư vào nhà máy chế biến gỗ xẻ tại Miền Trung. Mặc dù nguồn nguyên liệu gỗ rừng trồng cho chế biến xẻ – sấy luôn sẵn có, nhưng gỗ xẻ được sản xuất ra lại khó tiêu thụ do các doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ – chủ yếu tập trung ở vùng Đông Nam Bộ – trả giá rất thấp. Ví dụ, các công ty sản xuất đồ gỗ ở Bình Dương và Đồng Nai chỉ trả khoảng 3,5 triệu đồng cho mỗi mét khối gỗ xẻ, trong khi chi phí sản xuất và vận chuyển cho mỗi mét khối gỗ xẻ lên tới gần 4,2 triệu đồng. Với mức giá 4,2 triệu đồng/m3 gỗ xẻ, các doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ tại vùng này không mua gỗ xẻ từ rừng trồng mà sử dụng gỗ nguyên liệu nhập khẩu hoặc gỗ cao su trong nước.

Hiện tại, một số địa phương ở khu vực Miền Trung, bao gồm tỉnh Nghệ An, đang nỗ lực thu hút các doanh nghiệp chế biến sâu vào địa bàn. Để thành công, cần phải có các chính sách đột phá hơn.

Thanh Tuyền

Chuyên gia tư vấn về các giải pháp chế biến gỗ. Máy băm gỗ, máy nghiền mùn cưa, máy mài dao băm gỗ.